Saç Dökülmesi (Alopesi) Nedir? Saç Dökülmesi Nedenleri ve Tedavisi
Saç dökülmesi, tıp dilinde alopesi olarak isimlendirilir. Her yaşta saç dökülmesi olabilir.
İçindekiler
Erkeklerde hormonlara bağlı olarak ortaya çıkan, kelliğe kadar varan saç dökülmelerine androgenetik alopesi denmektedir. Kadınlarda da yaşın ilerlemesi ile saç kaybı yaşanır. Yaşın ilerlemesiyle görülme oranı artar. Beyaz ırkta daha sık görülür. Genetik yatkınlık söz konusudur. Saç dökülmesine karşı en iyi şampuan kullanılsa dahi çeşitli sebeplerle bu dökülmenin önüne geçilemeyebilir.
Erkekte gelişen saç kaybına erkek tipi saç kaybı, kadınlarda görülen saç kaybına kadın tipi saç kaybı denir. Kadınlarda tam kellik nadir görülür. Kalıcı bir durumdur.
Saç Dökülmesi Nedenleri
- Stres
- Sigara
- Beslenme bozuklukları
- Kronik hastalıklar
- Şeker hastalığı
- AIDS
- Mantar enfeksiyonları
- Sifiliz
- Doğum
- Yıkıcı diyet
- Ağır hastalık
- Ağır bir cerrahi işlem
- Duygusal stres
- Tiroit bezinin az veya çok çalışması
- Kan sulandırıcılar
- Doğum kontrol ilaçları
- A vitamini fazlası veya eksikliği
- Antidepresanlar
- Tansiyon ilaçları
- Kalp ilaçları
- Otoimmün hastalıklar (lupus gibi)
- Kansızlık
- Kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar
- Depresyon ilaçları
- Işın tedavisi (radyoterapi)
Yara gelişimi sonrası nedbe dokusu olursa orada saç çıkmaz.
Geçici saç kayıplarından kelliğe varan dökülmeler görülebilir. ırsi olarak yatkın kişilerde alopesi areata hastalığı ve saçlı deride mantar iltihabı yerel saç dökülmesine neden olmaktadır.
Saç, kıl koparma hastalığı olan (trikotillomani) kişilerde saç seyrekleşmiştir. Saçını çok sıkı bağlayan kişilerde saçın çekilmesine bağlı olarak saç dökülmesi görülür.
Dengesiz beslenmeye bağlı kansızlık ve vitamin-mineral eksikliklerinde, ani zayıflamalarda saç dökülmeye başlar.
Doğum yapan kadınlarda hormonal değişime bağlı olarak saçlar normalden fazla dökülebilir.
Saça çok fazla boya, renk açma gibi işlemler uygulamak saç dökülmesine sebep olur.
Saçların uzayıp gelişmesi 3 aşamalıdır. Saç belli bir olgunluğa erişince, telogen evresi denilen evrede dökülür. Yerine yenisi çıkar. Bu şekilde saç dökülmesi normal ve beklenen bir durumdur. Günde 100 kadar saç teli dökülmesi normal kabul edilir.
Saç Dökülmesi Belirtileri
Erkeklerde 20’li yaşlarda hormonlara bağlı saç dökülmesi başlar. Saçlar dökülmeye şakaklardan başlar. Alın bölgesinin her iki yanından devam edip tüm alnı kaplar. Saç çizgisi geriye doğru gider. İlerleyen yaşlarda başın tamamını kaplar.
Kadınlarda ön, yanlar ve tepede saçların seyrekleşmesi şeklinde görülür. Saç çizgisi geriye doğru gitmez. Tam kellik nadiren ortaya çıkar. 60’lı yaşlardan sonra gelişir.
Saç ve kıl koparma hastalığında ise saçlar seyrekleşmiş olmasına rağmen kıl kökleri sağlıklıdır. Vücuttaki diğer kollarda koparıldığı için, muayenede kirpiklerin dahi seyrekleştiği görülebilir.
Saçlı derinin mantar iltihabında, bozuk para büyüklüğünde yer yer saç ve sakal dökülmesi izlenir. Saçlı deride kaşıntıya ait izler, deri renginde koyulaşma ve deride kalınlaşma izlenir.
Saçların ek bulgu olmadan bozuk para büyüklüğünde yuvarlak alanlar şeklinde dökülmesi, alopesi areata (saç kıran) olarak isimlendirilir ve otoimmün bir reaksiyon sonucu oluşur. Vücudun bağışıklık hücreleri kendi normal kıl kökü hücrelerine saldırarak tahrip eder.
Saçların sıkı bağlanması ile özellikle yanlarda saç kayıpları yaşanır. Beslenme bozukluğuna bağlı dökülmelerde genel olarak dökülen saç normalden fazladır.
Hastanın saç dökülmesi, yapılacak saç ve saçlı deri muayenesi ile değerlendirilir. Saç çekme testi ile saç kökü ve saçın hangi evrede olduğu değerlendirilir. Saç dökülmesine neden olabilecek mantar iltihabı ayırıcı tanısı için saçlı deriden kazıntı örneği alınır.
Saçlı deri biyopsisi ile tanı konabilir. Saç dökülmesine neden olabilecek şeker hastalığı, tiroit hastalığı, hormonal bozukluklar için tetkikler değerlendirilir. Mineral ve vitamin eksikleri araştırılabilir.
Saç Dökülmesi İçin Tıbbi Tedavi
Saç dökülmesinin analizi için değerlendirme yapılmaktadır. Eğer belirgin bir nedeni biliniyorsa ona yönelik tavsiyeler yapılır.
Nedeni bilinmiyorsa, saçlar hafifçe çekilerek direnci değerlendirilir, kafa derisinden örnekler alınarak mikroskop altında iltihabi bir süreç varlığı incelenir, saç örnekleri alınarak analiz edilir, vücudun diğer bölgelerinde kıl dökülmesi için değerlendirme yapılıp nedeni saptanabilir.
Dengeli ve düzenli beslenme, düzenli uyku, şok diyetlerden kaçınmak, stresten uzak durmak tavsiye edilir. Saç dökülmesine neden olan hastalığın tedavisi yapılır. Kemoterapiye bağlı saç dökülmesi geçici olup tedavi bitiminde bazen daha gür ve kıvırcık olacak şekilde sağlıklı çıkar.
Saç dökülmesini yavaşlatan ve saç büyümesini hızlandıran ilaçlar verilir. Minoksidil solüsyonu saçlı deriye sürülerek kullanılır. İlaç bırakılınca dökülme tekrar başlar. Eğer kalp sorunu varsa, kullanmadan önce doktora danışılarak alınmalıdır. Yan etki olarak saçlı deriyi tahriş edebilir.
Finasterid sadece erkeklerde ağızdan alınan bir ilaçtır. İlaç kesilince dökülme geri başlar. Cinsel istekte azalma, meme büyümesi gibi geçici olan yan etkileri mevcuttur.
Alopesi areata hastalığında, etkilenen sahaya steroid uygulamasıyla saçlar tekrar hızla büyür fakat tedavi sonlandırıldığında tekrar döküntü tekrar başlayabilir. Ayrıca diğer bölgelerde saç dökülmesi devam edebilir.
PUVA olarak isimlendirilen fototerapi de tedavide kullanılmaktadır ve 4-6 ay civarında sürmektedir.
Herhangi bir hastalık ile ilişkili olmayan klasik saç dökülmesinde saçlı bölgelerden kıl köklerini içeren deri yaması yapılmaktadır. 300 yama gibi oldukça yüksek sayıda yama gerekebilir. Daha çok enseden alınıp dökülen sahalara yama yapılır.
Saç Dökülmesi İçin Diyet Değişiklikleri
A vitamini
A vitamini, saçlı deride sağlıklı sebum olması için gereklidir. A vitamini eksikliğine bağlı cilt kuruluğunun gelişmesi nedeni ile saç dökülmesi hızlanır.
Aşırı A vitamini de saç dökümüne neden olabilir. Bunun için gıdalarla yeterli A vitamini alınmalıdır. Et, yumurta, süt ürünleri, brokoli, ıspanak, lahana, şeftali ve balık yağında A vitamini bulunur.
B Vitaminleri
B vitaminleri saç büyümesi için en temel vitaminlerdir. B3 Vitamini, B5 Vitamini , B6 Vitamini , B7 Vitamini , B8 Vitamini ve B12 vitaminleri saçın büyümesini hızlandıran önemli B vitaminleridir.
B3 vitamini (niasin) saçlı deride kan dolaşımını hızlandırır. B3 için en önemli kaynaklar et, balık, tavuk ve buğdaydır. B3 vitamini destekleri saç dökülmesini azaltabilir.
- B Vitamini: B Vitamini Faydaları Nelerdir? Hangi Besinlerde Bulunur?
- B1 Vitamini (Tiamin) Faydaları ve Kaynakları. B1 Vitamin Eksikliği
- B12 Vitamini Nedir? Eksikliği, Belirtileri ve Tedavisi
- Folik Asit (B9 Vitamini) ve Folat Nedir? Nelerde Bulunur?
B5 vitamini (pantotenik asit) saç dökülmesini azaltır. Saçlı derinin sağlığı için gereklidir. Yumurta sarısı, patates, süt, et ve tam tahıllı gıdalarda bulunur.
B6 vitamini (pridoksin) saç dökülmesini azaltmakla kalmaz, aynı zamanda saça rengini veren melanin maddesinin tirozinden oluşmasında rol oynar.
Yoğun alkol tüketenlerde B6 vitamini eksikliğine bağlı erken saç ağarması gelişir. Yumurta sarısı, sebze, et ve tam tahılda bulunur.
B7 vitamini (biotin) saç büyümesini sağlayan keratin maddesinin üretiminde görevlidir. Yumurta sarısı, bira mayası, süt, bulgur, tam tahıl, yulaf, kahverengi pirinç, fındık, ceviz, yeşil mercimek ve soyada bulunur.
B8 vitamini (inozitol) saç köklerinin beslenmesinde önemlidir. Bira mayası, turunçgiller ve tam tahılda bulunur.
B12 vitamini saçların yeniden büyümesi için önemlidir. Süt, yumurta, et, sakatat, balık ve tavuk gibi hayvansal ürünlerde bulunur. Katı vejetaryenlerin B12 eksikliği gelişmesine karşı destek olarak almaları gereklidir.
C vitamini
C vitamini saç köklerini besleyen küçük damarların yapısını oluşturan kolajenin oluşumunda önemlidir.
Patates, domates, turunçgiller, ananas, çilek ve koyu yeşil renkli sebzelerde boldur.
D vitamini
D vitamini birçok hücrenin olduğu gibi saçın sağlıklı büyümesini sağlayan hücrelerin genlerinin düzenlenmesinde rol oynar. Bu genlerin yetersiz çalışması saç dökülmesine neden olur.
D vitamini Tuna balığı, morina balığı karaciğeri yağı, yumurta, peynir, süt ve sardalyede bulunur.
- D Vitamini Nelerde Bulunur? D Vitamini Eksikliği ve Faydaları
- D Vitamini Eksikliği, Belirtileri ve D Vitamini Kaynakları
- Dr.Köseoğlu: Ülkemizde D Vitamini Eksikliği Ciddi Boyutlara Ulaştı.
- Doç. Dr. Oğuz Özyaral: D Vitamini Eksikliği Kanseri Tetikliyor
- Bütün Yönleri ile D Vitamini (106 Bilimsel Kaynak)
E vitamini
E vitamini, oksijenin kan dolaşımıyla saç köküne ulaşmasında yardımcıdır. Brokoli, ıspanak, soya, yumurta, buğday, yeşil yapraklı sebzeler ve bitkisel yağlarda bol bulunur.
- E Vitamini (Tokoferol) Faydaları, Kaynakları ve Yan Etkileri
- E Vitamini’nin Sağlığa ve Cilde Faydaları
Saç Dökülmelerinde Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Saç dökülmesinin nedeni duygusal bir stres ise, stres ile mücadele teknikleri (egzersiz, psikoterapi gibi) yarar sağlar.
Saçlar çekiştirilmemelidir. Özellikle atkuyruğu yapmak için tokalarla asılmamalıdır.
Saç dökülmesinin yoğun olduğu zamanlarda saçların kısa kestirilmesi bakımının ve temizliğinin daha iyi olmasını sağlayarak dökülme hızını azaltabilir.
Aşırı saç şekillendirme, sıkı atkuyruğu, sıkı örgü veya sık boyama işlemleri gibi uygulamalar saç dökülmesine neden olabilir.
Alın ve yüz gerdirme operasyonlarında alopesi riski olmaktadır, bu tür operasyona gireceklerin bilgilendirilmesi gereklidir.
Saç Dökülmelerinde Önerilen Besin Takviyeleri
Vitamin ve Mineral Kompleksi
A Vitamini, C Vitamini, E Vitamini ve B Vitamini kompleks vitaminleri ile magnezyum, kalsiyum, çinko ve selenyum minerallerini içeren desteklerin alınması önerilir. Biotin ve çinko aspartat saçkıran (alopesi areata) hastalığında kullanılmaktadır.
- Magnezyum Eksikliği: Magnezyum Kaynakları, Faydaları ve Kullanımı
- Magnezyum’a Neden İhtiyacımız Vardır?
- Kalsiyum Eksikliği ve Faydaları | Kalsiyum İçeren En İyi 10 Gıda
- Çinko İçeren En İyi 10 Gıda
Lizin
Günde 500-1000 mg lizin aminoasidi içeren preparatın alınması önerilir.
Balık Yağı
Güçlü antienflamatuvar etkili omega-3 yağ asitleri kaynağı olarak balık yağı içeren kapsül veya sıvı formlarının alınması önerilir.
- Balık Yağı Nedir? Omega 3 Faydaları ve İyi Geldiği Rahatsızlıklar
- Omega 3 Yağ Asidinin Faydaları Nelerdir? Hangi Besinlerde Bulunur
Saç Dökülmelerinde Önerilen Bitkisel İçerikli Takviyeler
Mabet ağacı (Ginkgo biloba)
Kan akımını düzenlemesi nedeniyle yapraklarından hazırlanan standart ekstresinden günde 3 kez 40-80 mg alınması önerilir. Alopesi tedavisinde damar genişletici ve ödem azaltıcı etkileri nedeniyle kullanılmaktadır.
Sabal Meyvesi, Isırganotu, Yeşil Çay
Serenoa repens (Sabal serrulata) meyvelerinden hazırlanan ekstre, 5-alfa redüktaz enzimini inhibe ederek, testosteronun, dihidrotestosteron hormonuna dönüşmesine engel olmaktadır.
Androgenetik alopesi tedavisinde yararlanılmaktadır. lsırgan otundan hazırlanan ekstre ile kombine edilerek de saç büyümesini güçlendirici etkide olduğu bildirilmiştir.
Yeşil çayda 5-alfa redüktaz enzimi inhibitörü etkisi olduğu belirlenen epigallokateşin-3-gallat (EGCG) bulunmaktadır. Androgenetik alopesi tedavisinde yeşil çaydan da yararlanılır. Ayrıca yeşil çay haricen uygulamada deride su kaybına neden olmadan kepeğin dökülmesini de sağlamaktadır.
Eclipta Alba
Ayurvedik tedavilerde hepatit, biliyer staza bağlı karaciğer büyümesi, egzama, dermatit ve alopesi için kullanılan bir bitkidir.
Hayvan çalışmalarında saç dökülmesi olan bölgeye uygulandığında saç büyümesini artırdığı gösterilmiştir.
Özellikle alopesi bölgesine uygulanan petrol eterinde hazırlanan %5’lik ekstraktının %2’lik minoksidilden daha etkili olduğu gösterilmiştir. İnsan çalışmasının olmaması en büyük dezavantajıdır.
Ayurvedik tedavilerde taze yaprak suyu 3 defa 2-4’er ml, yaprak tozu 3×250 mg-2 gram arasında önerilmektedir.
Cüce Palmiye (Saw Palmetto)
Erkeklerde erkeklik hormonuna bağlı kellikte de yararlı olmaktadır. 2 yıllık çalışmada androgenetik alopeside günde 320 mg cüce palmiye ekstraktı kullanılmasının yararlı olduğu, fakat finasterid’in daha iyi etkinlik gösterdiği saptanmıştır.
Saç dökülen sahaya cüce palmiye ekstraktı içeren ürünün dışarıdan sürülerek uygulanmasının erkeklerde saç çıkmasında yararlı olduğu gösterilmiştir. Ağızdan alınan tedavilerde, yan etki yaşayanlarda alternatif olabilir.
Acıkarpuz (Citrullus Colocynthis)
Hayvan çalışmalarında cilt üzerine uygulandığında, saç büyümesini finasterid ilacı kadar artırdığı saptanmıştır, fakat insanlarda etkisi araştırılmamıştır. Saç için tohumunun yağı kullanılmaktadır.
Saç üzerine etkisinin 5-alfa redüktaz enzimini engellemesine bağlıdır.
Saç Dökülmelerinde Harici Uygulamalar
Masaj yağı
Lavanta, kekik ve biberiye uçucu yağlarından yararlanılır. Uçucu yağlar doğrudan kullanılmamalıdır.
Jojoba, üzüm çekirdeği, badem yağı, zeytinyağı, avokado, soya, hindistancevizi ve argan gibi bitkisel sabit yağlar içinde karıştırılarak kullanılmalıdır.
3-6 damla uçucu yağ, l yemek kaşığı sabit yağ ile karıştırılır ve parmak uçları ile saçlı deriye masaj şeklinde uygulanır.
Kapsaisin
Acı kırmızıbiberde bulunan etken maddedir. Alopesi hastalarında yapılan bir araştırmada, 3 hafta boyunca kapasisin içeren kremin uygulanması sonucunda saçlı deride irritasyon ve dolayısıyla kan akımında artış gözlenmiştir.
lsırgan
lsırgan çayı, uygulandığı bölgede kan akışını hızlandırabilir.
Biberiye
Dolaşımı hızlandırmada etkilidir. 50 gram yaprak, l litre kaynamış su içinde ağzı kapalı olarak 30 dakika demlenip süzülür. Hazırlanan karışım banyo suyuna ilave edilir.
Adaçayı ve biberiye ile hazırlanacak olan çaylar da saçlı deriye masaj şeklinde sürülerek uygulanabilir.
Soğan ve Sarımsak
Kükürtlü bileşikler ve fenolik yapıda bileşikler içermektedirler. Soğan ve sarımsak sularının, haricen saçkıran hastalığının (alopesi areata) tedavisinde etkili olduğu bildirilmiştir.
Aloe Vera (Sarısabır)
Birçok vitamin, mineral, enzim, aminoasit ile antienflamatuvar ve antimikrobiyal bileşikleri içermektedir. Aloe vera içeren losyonlar saç dökülmesi tedavisinde kullanılmaktadır.
- Aloe Vera’nın Faydaları: Cilde Şifası, Kabızlık ve Bağışıklık Sistemi
- Aloe Vera Nedir? Faydaları ve Kullanım Alanları
Nane
Yağının deriye sürülmesi ile hayvanlarda deri kalınlığı, follikül sayısı ve follikül derinliğini artırarak yan etki yapmadan saç büyümesini artırmaktadır.
Saç Toniği
- Isırgan tentürü, 10 ml
- Biberiye çayı, 90 ml
Karışm hazırlanır ve günde 2-3 kez saç diplerine kuvvetlice masaj yapılarak uygulanır.
Saç Maskesi
- l yumurta sarısı (uzun saçlar için 2 yumurta sarısı)
- 3 yemek kaşığı bitkisel yağ (ayçiçeği yağı, zeytinyağı vb)
- 1 limon suyu
- 5 damla biberiye uçucu yağı
- 5 damla okaliptüs uçucu yağı
Yumurta sarısı ve bitkisel yağ mayonez kıvamına gelene kadar karıştırılır. Limon suyu ve uçucu yağlar ilave edilir. Kuru saça ve saç diplerine masajla uygulanır.
Saç bir plastik torba ile sarılır ve üzeri ılık havlu ile örtülü olarak 30 dakika beklenir. Saç dökülmeleri ve kepeklenmeler için hazırlanan saç maskesinin hafta bir kez uygulanması önerilir.
Kaynak Kitap: Prof. Dr. Canfeza Sezgin – Tam Şifa