Diyabet (Şeker Hastalığı) Nedir? Belirtileri ve Nedenleri Nelerdir?

Diyabet Nedir?

Diyabet, vücudun kan şekerini (glikoz) kullanımını etkileyen bir grup hastalığı işaret eder. Glikoz sağlığımız için hayati önemdedir, çünkü kaslar ve dokuları oluşturan hücreler için önemli bir enerji kaynağıdır. Aynı zamanda beynin ana yakıt kaynağıdır.

Diyabetin altta yatan nedeni, türe göre değişiklik gösterir. Ancak, diyabetin türü fark etmeksizin, kanda fazla şekerlere yol açabilir. Kanda bulunan fazla miktarda şeker ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Kronik şeker hastalığı koşulları tip 1 ve tip 2 diyabeti içerir. Potansiyel olarak iyileştirilebilir diyabet hastalığı arasında, prediyabet – kan şekeriniz normalden yüksekse, ancak diyabetli olarak sınıflandırılmayacak kadar yüksek değilse – ve hamilelik sırasında ortaya çıkan ancak bebeğin doğumundan sonra düzelebilen gebelik diyabeti (Gestasyonel) bulunur.

Diyabet (Şeker Hastalığı) konulu yazılarımız

• Diyabet (Şeker Hastalığı) Tedavi Yöntemleri Nelerdir? Nasıl Teşhis Edilir?
• Şeker Tüketimi Diyabet Riskini Artırır mı? Gerçekler ve Yalanlar
• Dr. Elif Ebru Alkan Diyabete (Şeker Hastalığı) Suh ile Dur Diyecek!
• Bir Çeşit Oruç Perhizi Diyabetli Pankreası (Tip1 Diyabet) İyileştiriyor
• Diyabet (Şeker Hastalığı) Hastalarına Beslenme Önerileri
• Probiyotikler Diyabeti (Şeker Hastalığı) Engelliyor

Diyabet Belirtileri

Kan şekerinin ne kadar yükseldiğine bağlı olarak değişir. Bazı insanlar, özellikle de prediyabet veya tip 2 diyabetli olanlar başlangıçta şeker hastalığı semptomlarına sahip olmayabilirler. Tip 1 diyabette semptomlar hızlı bir şekilde ortaya çıkar ve daha şiddetli geçer.

Tip 1 diyabet ve tip 2 diyabetin belirtileri:

• Artan susuzluk
• Sık idrara çıkma
• Aşırı açlık
• Açıklanamayan kilo kaybı
• İdrarda ketonların varlığı (ketonlar, yeterli insülin bulunmadığında meydana gelen kas ve yağ parçalanmasının bir yan ürünüdür)
• Yorgunluk
• Sinirlilik
• Bulanık görüş
• Yavaş iyileşen yaralar
• Diş etleri veya cilt enfeksiyonları ve vajinal enfeksiyonlar gibi sık görülen enfeksiyonlar

Tip 1 diyabet her yaşta gelişebilir, ancak sıklıkla çocukluk veya ergenlik döneminde ortaya çıkar. Tip 2 diyabet, daha sık görülür, her yaşta gelişebilir ancak 40 yaşından büyüklerde daha sık görülür.

Ne Zaman Doktora Görünmeli?

Kendinizde veya çocuğunuzda, herhangi bir şeker hastalığı belirtisi fark ederseniz, geç kalmadan doktorunuza başvurun. Erken teşhis ile daha etkili bir tedavi sağlayabilir.

Zaten şeker hastalığı teşhisi konulduysa. Kan şekeri seviyeleriniz stabilize olana kadar yakın tıbbi takibe ihtiyacınız olacaktır.

Diyabet (Şeker Hastalığı) konulu yazılarımız

• Çölyak Hastalığı Nedir? Belirtileri ve Diyabet (Şeker Hastalığı) İlişkisi
• Diyabet (Şeker Hastalığı) Neden Artıyor?
• Buğday Diyabet (Şeker Hastalığı) İlişkisi
• Buğday Oyunları ve Diyabet (Şeker Hastalığı)
• Tip 1 Diyabet ve Tip 2 Diyabet Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey

Diyabet Nedenleri?

Diyabeti anlamak için, öncelikle glikozun normal olarak vücutta nasıl işlendiğini anlamak gerekir.

İnsülin Nasıl Çalışır?

İnsülin, midenin arkasında ve altında bulunan, bezden gelen bir hormondur (pankreas).

• Pankreas insülini kan dolaşımına salgılar.
• İnsülin dolaşır ve şekerin hücrelere girmesini sağlar.
• İnsülin kan dolaşımındaki şeker miktarını düşürür.
• Kan şekeri düştüğü için, pankreasdan insülin salgılanır.

Glikozun Rolü Nedir?

Glikoz, kasları ve diğer dokuları oluşturan hücreler için bir enerji kaynağıdır.

• Glikoz iki ana kaynaktan gelir; yiyecekler ve karaciğer.
• Şeker, insülin yardımıyla hücrelere girer ve kan dolaşımında emilir.
• Karaciğer şekeri depolar ve glikoza çevirir.
• Glikoz seviyeleri düşük olduğunda, örneğin bir süre yemek yemediğiniz zaman, karaciğer, glikoz seviyenizi normal bir aralıkta tutmak için depolanmış glikojeni glikoza çevirir.

Tip 1 Diyabet Nedenleri Nelerdir?

Tip 1 diyabetin kesin nedeni bilinmemektedir. Bilindiği üzere, normalde zararlı bakteriler veya virüslerle savaşan bağışıklık sistemi, pankreastaki insülin üreten hücrelerinizi tahrip eder ve yok eder. Bu çok az insülin üretimine neden olur. Hücrelere nakledilmek yerine, kan dolaşımında şeker oluşur.

Tip 1 diybetin, genetik duyarlılık ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir, ancak bu faktörlerin tam olarak ne olduğu henüz tam olarak bilinmemektedir. Tip 1 diyabette kilonun da bir risk faktörü olduğu düşünülmektedir.

Prediyabet ve Tip 2 Diyabetin Nedenleri Nelerdir?

Tip 2  ve prediyabette(gizli şeker), hücreler insülin etkisine dirençli olur ve pankreas bu direncin üstesinden gelmek için yeterli insülin üretemez. Enerji için gerekli olan hücrelere gitmek yerine, kan dolaşımında şeker oluşur.

Tam olarak bunun neden olduğu belirsizdir, ancak genetik ve çevresel faktörlerin de tip 2 diyabetin gelişiminde rol oynadığına inanılmaktadır. Aşırı kilolu olmak, tip 2 diyabetin gelişimi ile yakından ilişkilidir, ancak tip 2 olan herkes fazla kilolu olmayabilir.

Gebelik Diyabeti (Gestasyonel) Nedenleri Nelerdir?

Hamilelik sırasında, plasenta hamileliği sürdürmek için hormonlar üretir. Bu hormonlar, hücreleri insüline daha dayanıklı hale getirir.

Normalde, pankreas bu direncin üstesinden gelmek için yeterli miktarda ekstra insülin üreterek yanıt verir. Ancak bazen pankreas bu sürece ayak uyduramaz. Böyle durumlarda, çok az glikoz hücrelere girer ve kanda çok fazla kalır, bu da gestasyonel diyabet ile sonuçlanır.

Diyabetin Risk Faktörleri Nelerdir?

Risk faktörleri diyabetin türüne bağlıdır.

Tip 1 Diyabet İçin Risk Faktörleri

Tip 1 diyabetin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, artmış bir riski işaret eden faktörler:

Ailede şeker hastalığı olması

Bir ebeveynde veya kardeşte tip 1 diyabet varsa risk artar.

Çevresel faktörler

Viral bir hastalığa maruz kalma gibi durumlar tip 1 diyabetin risk faktörünü arttırabilir.

Zarar verici bağışıklık sistemi hücrelerinin varlığı (otoantikorlar)

Bazen tip 1 diyabetli kişilerin aile üyelerine şeker hastalığı otoantikorları için testler yapılır. Otoantikorlara sahipseniz, tip 1 diyabet geliştirme riskiniz artar. Fakat bu otoantikorlara sahip olan herkes şeker hastalığı geliştirmeyebilir.

Coğrafya

Finlandiya ve İsveç gibi bazı ülkeler daha yüksek tip 1 diyabet oranlarına sahiptir.

Tip 2 Diyabet ve Prediabetes için Risk Faktörleri

Araştırmacılar, bazı kişilerin neden prediyabet ve tip 2 diyabet geliştirdiğini tam olarak anlamıyorlar. Belirli faktörlerin riski arttırdığı açıktır:

Fazla kilo

Sahip olduğunuz fazla yağlı doku, hücrelerde daha dirençli olan insüline dönüşür.

Hareketsizlik

Ne kadar az aktif olursanız, şeker hastalığı riski o kadar artar. Fiziksel aktivite, kilonuzu kontrol etmenize, glikozu enerji olarak kullanmanıza ve hücrelerinizi insüline daha duyarlı hale getirmeye yardımcı olur.

Ailede şeker hastalığının olması

Bir ebeveynde veya kardeşte tip 2 diyabet varsa risk artar.

Irk

Nedeni bilinmemekle birlikte, siyah ırklar, İspanyollar, Amerikan Kızılderilileri ve Asyalı-Amerikalılar da dahil olmak üzere belirli ırkların insanları daha yüksek risk altındadır.

Yaş

Yaşlandıkça riskiniz artar. Bunun nedeni, daha az egzersiz yapma, kas kütlesini kaybetme ve yaşlandıkça kilo almanız olabilir. Ancak tip 2 diyabet, çocuklar, ergenler ve genç yetişkinler arasında da artmaktadır.

Gestasyonel diyabet

Gebelikte gestasyonel diyabet geliştirdiyseniz, prediyabet ve tip 2 diyabet geliştirme riskiniz artar. Eğer 4 kilodan daha fazla olan bir bebeği doğurduysanız, aynı zamanda tip 2 diyabet riski altındasınız demektir.

Polikistik over sendromu

Kadınlar için, düzensiz adet dönemleri, aşırı tüylenme ve obezite ile karakterize edilen yaygın bir durum olan polikistik over sendromuna sahip olmak şeker hastalığı riskini artırır.

Yüksek tansiyon

140/90 milimetrelik (mm Hg) üzerinde kan basıncına sahip olmak, tip 2 diyabet riskini arttırır.

Yüksek Tansiyon konulu yazılar

• Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon) Teşhisi ve Tedavisi
• Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon) Belirtileri ve Nedenleri

Anormal kolesterol ve trigliserit düzeyleri

Yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) veya “iyi” kolesterol düzeyiniz düşükse, tip 2 diyabet riskiniz daha yüksektir. Trigliseritler, kanda taşınan bir başka tip yağdır. Yüksek seviyelerde trigliserit bulunan kişilerde tip 2 diyabet riski artar.

Gebelik Diyabeti (Gestasyonel) İçin Risk Faktörleri

Hamile bir kadın gestasyonel diyabet geliştirebilir, ancak bazı kadınlar diğerlerinden daha fazla risk altındadır. Gestasyonel diyabet için risk faktörleri:

Yaş

25 yaşından büyük kadınlar daha fazla risk altındadır.

Aile veya kişisel şeker hastalığı geçmişi

Eğer prediyabetiniz varsa – tip 2 diyabetin bir öncüsü – veya ebeveyn veya kardeş gibi yakın bir aile üyesi tip 2 diyabet hastasıysa, risk artar.

Hastalık geçmişi

Daha önceki bir hamilelikte gestasyonel diyabet geçirdiyseniz, büyük bir bebek doğurduysanız veya açıklanamayan ölü doğumunuz varsa, daha büyük risk altında olabilirsiniz.

Kilo

Hamilelik öncesi aşırı kilolu olmak riski artırır.

Irk

Sebebi tam olarak bilinmese de, siyahi, İspanyol, Amerikan Kızılderili veya Asyalı olan kadınların gestasyonel diyabet geliştirme riski daha fazladır.

Diyabet Komplikasyonları

Diyabetin uzun süreli komplikasyonları yavaş yavaş gelişir. Şeker hastalığı hastalığı ne kadar uzunsa – ve kan şekeriniz ne kadar az kontrol edilirse – komplikasyon riski o kadar yüksektir. Diyabet komplikasyonları engelleyici hatta hayatı tehdit edici olabilir. Olası komplikasyonlar:

Kalp-Damar Hastalıkları

Şeker hastalığı, göğüs ağrısı (anjina), kalp krizi, inme ve arterlerin daralması (ateroskleroz) ile koroner arter kalp hastalığı dahil olmak üzere çeşitli kardiyovasküler problemlerin riskini önemli ölçüde artırır. Diyabetiniz varsa, kalp hastalığı veya inme olasılığınız daha yüksektir.

Sinir Hasarı (Nöropati)

Fazla şeker, özellikle bacaklarınızdaki sinirlerinizi besleyen küçük kan damarlarına (kılcal damarlar) zarar verebilir. Bu, genellikle ayak parmaklarının veya parmakların uçlarında başlayan ve giderek yukarı doğru yayılan karıncalanma, uyuşukluk, yanma veya ağrıya neden olabilir.

Tedavi edilmezse, etkilenen bacaktaki bütün hisleri kaybedebilirsiniz. Sindirim ile ilgili sinirlerin zarar görmesi bulantı, kusma, ishal veya kabızlık problemlerine neden olabilir. Erkekler için erektil disfonksiyona yol açabilir.

Böbrek Hasarı (Nefropati)

Böbrekler, atığı kanınızdan filtre eden milyonlarca minik kan damarı kümesini (glomeruli) içerir. Şeker hastalığı bu hassas filtreleme sistemine zarar verebilir. Şiddetli hasar, diyaliz veya böbrek nakli gerektiren böbrek yetmezliğine veya geri dönüşü olmayan son evre böbrek hastalığına yol açabilir.

Göz Hasarı (Retinopati)

Diyabet, potansiyel olarak körlüğe yol açan retina ve (diyabetik retinopati) kan damarlarına zarar verebilir. Şeker hastalığı, katarakt ve glokom gibi diğer ciddi görme durumlarının riskini de artırır.

Ayak Hasarı

Ayaklardaki sinir hasarı veya ayaklarda ki zayıf kan akışı çeşitli ayak komplikasyonlarının riskini artırır. Tedavi edilmediği takdirde, kesikler ve kabarcıklar, genellikle kötü şekilde iyileşen ciddi enfeksiyonlar geliştirilebilir. Bu enfeksiyonlar ayak parmağı, ayak veya bacak amputasyonu(uzuv kesilmesi) gerektirebilir.

Cilt Koşulları

Diyabetli kişiler, bakteriyel ve fungal enfeksiyonlar dahil olmak üzere cilt problemlerine daha duyarlı olabilir.

İşitme Bozukluğu

Diyabetli kişilerde işitme sorunları daha yaygındır.

Alzheimer Hastalığı

Tip 2 diyabet, Alzheimer hastalığı gibi demans(bunama) riskini artırabilir. Kan şekeri kontrolü ne kadar düşükse, riskler o kadar büyük olur. Bu bozuklukların nasıl düzeleceğine dair teoriler olsa da, hiçbiri henüz kanıtlanmamıştır.

Alzheimer Hastalığı konulu yazılar

• Alzheimer Hastalığı Hindistan Cevizi Yağı ile Tedavi Edilebilir mi?
• Alzheimer Hastalığı Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Depresyon

Tip 1 ve tip 2 diyabetli kişilerde depresyon belirtileri yaygındır. Depresyon şeker hastalığı yönetimini etkileyebilir.

Depresyon konulu yazılar

• Ketojenik Diyet: Depresyon, Anksiyete ve Şizofreniyi Tedavi Eder Mi?
• Nefes, Aşk ve Gülmek: Depresyon Tedavisi İçin Doğal Yollar
• Prof. Dr. Irving Kirsch: ‘Antidepresanlar Hiçbir İşe Yaramıyorlar ve Yan Etkileri Korkunç’
• Dr. Ümit Aktaş: Depresyon Beyin Değil, Bağırsak Hastalığıdır

Gebelik Diyabeti (Gestasyonel) Komplikasyonları

Gestasyonel diyabet hastası kadınların çoğu sağlıklı bebekler doğurur. Bununla birlikte, tedavi edilmemiş veya kontrolsüz kan şekeri seviyeleri sizde ve bebeğinizde sorunlara neden olabilir.

Bebeğinizdeki komplikasyonlar, gestasyonel diyabetin bir sonucu olarak ortaya çıkabilir:

Aşırı Büyüme

Ekstra glikoz, bebeğin pankreasını ekstra insülin üretmek için tetikleyen plasentayı geçebilir. Bu bebeğinizin aşırı (makrozomi) büyümesine neden olabilir.

Düşük Kan Şekeri

Bazen gestasyonel diyabetli annelerin bebekleri doğumdan kısa bir süre sonra düşük kan şekeri (hipoglisemi) geliştirirler çünkü kendi insülin üretimleri yüksektir. Besleme ve bazen intravenöz glikoz solüsyonu bebeğin kan şekeri seviyesini normale döndürebilir.

Daha Sonra Tip 2 Diyabet Geliştirme Riski

Gestasyonel diyabetli annelerin bebekleri daha sonra ki yaşamlarında obezite ve tip 2 diyabet geliştirme riski daha yüksektir.

Ölüm

Tedavi edilmeyen gestasyonel diyabet, doğumdan önce veya kısa bir süre sonra bir bebeğin ölümüne neden olabilir.

Annedeki komplikasyonlar, gestasyonel diyabetin bir sonucu olarak ortaya çıkabilir:

Preeklampsi

Bu durum, yüksek tansiyon, idrarda aşırı protein ve bacaklarda ve ayaklarda şişme ile karakterizedir. Preeklampsi hem anne hem de bebek için ciddi ve hatta hayatı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir.

Sonraki Gestasyonel Diyabet Riski

Bir gebelikte gestasyonel diyabetiniz olduğunda, bir sonraki hamilelikle tekrar karşılaşma olasılığınız daha yüksektir. Ayrıca yaşlandıkça, genellikle tip 2 diyabet geliştirme olasılığınız da yükselir.

Prediabetes Komplikasyonları

Prediabetes, tip 2 diyabet geliştirme riskini arttırabilir.

Şeker konulu yazılarımız

• Şeker Vücudumuzu Nasıl Mahvediyor? Hastalıklara Etkisi ve Zararları
• Dr. Bilge Azgın: Saf, Beyaz ve Ölümcül: Kokain değil Şeker!
• 5 Adımda Şeker Bağımlılığından Vazgeçin ‘Şekere Alternatif Besinler’
• Şeker Zararlarını Azaltmaya Yönelik Öneriler

Diyabeti Önleme

Tip 1 önlenemez. Bununla birlikte, prediyabet, tip 2 ve gestasyonel diyabetin tedavisine yardımcı olan aynı sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri önlemeye yardımcı olabilir:

Sağlıklı yiyecekler yemeye özen gösterin. Yağ ve kalorileri açısından daha düşük ve liften daha yüksek yiyecekleri seçin. Meyve, sebze ve tam tahılları tüketmeye çalışın.

Daha fazla fiziksel aktivite yapın. Günde 30 dakika orta dereceli fiziksel aktivite yapmayı hedefleyin. Tempolu günlük yürüyüşe çıkın, bisiklet sürün, yüzmeyi deneyin. Uzun antrenman yapma şansınız yoksa gün içinde bölerek yapmayı deneyin.

Fazla kilolarınızı verin. Fazla kiloluysanız, vücut ağırlığınızın %7’sini kaybetmeniz bile  – örneğin, kilonuz 90 ise, 7kg kilo kaybı – şeker hastalığı riskini azaltabilir.Ancak hamilelik sırasında kilo vermeye çalışmayın, hamilelik sırasında sağlıklı kilo alımı için doktorunuza danışın.

Kilonuzu sağlıklı bir aralıkta tutmak için, yeme ve egzersiz alışkanlıklarınızda kalıcı değişiklikler yapmaya odaklanın. Daha sağlıklı bir kalp, daha fazla enerji gibi kilo vermenin faydalarını hatırlayarak kendinizi motive edin.

Bazen ilaçlar da bir seçenek olabilir. Metformin (Glucophage, Glumetza, diğerleri) gibi oral şeker hastalığı ilaçları tip 2 diyabet riskini azaltabilir, ancak sağlıklı yaşam tarzı tercihleri ​​esastır. Tip 2 diyabet geliştirip, geliştirmediğinizi kontrol etmek için yılda en az bir kez kan şekerinizi kontrol ettirin.