Dünya Sağlık Teşkilatı Başkanı Adhanom Ghebreyesus “Test, test, test” diyor da başka bir şey demiyor (1).
Vatandaş da aynı şeyi tekrarlıyor: Test, test, test!
Haklılar, çünkü ancak bu sayede kimlerin virüs taşıdığı kesin olarak belirlenebiliyor; bunların ve yakın temaslılarının tecrid edilmesiyle virüsün başkalarına bulaşması engellenmiş oluyor.
Gel gelelim bunun pratikte fazla bir önemi yok.
Zira yeni vak’aların hemen hemen yüzde 80’ inden hiçbir hastalık belirtisi göstermeyen veya çok hafif belirtileri olan, toplum içinde “virüs taşımadıklarını zannederek” serbestçe dolaşan kimselerin sorumlu olduğu artık net olarak biliniyor.
Çin’ de aralık ayının son günlerinden ocak ayının son günlerine kadar olan bir aylık süreyi kapsayan araştırmaya göre vak’aların yüzde 86’ sının belgelendirilemediği tespit edildi.
Bu kişiler genellikle hiçbir hastalık belirtisi göstermeyen veya hafif seyirli vak’alardı ve bulaşıcılıkları belirtileri olanlara göre yüzde 55 idi ama bunlar yeni vak’aların hemen hemen yüzde 80′ inden sorumlu bulundu (2).
İtalya’ da yapılan bir araştırmada da benzer sonuçlara ulaşıldı. Herkese test yapılan 3 bin nüfuslu Vò şehrinde testleri pozitif bulunanların yüzde 60’ ının hiçbir şikâyeti olmadığı belirlendi (3).
364 bin nüfuslu İzlanda’ da 12.615 kişiye test yapıldı ve 802 kişi pozitif bulundu ama esas önemli olan testleri pozitif olanların yarısının hiçbir hastalık belirtisi göstermemeleriydi (4).
Bu bilgilere göre koronavirüs pozitifliği tespit edilen her bir kişiye karşı 5 ila 10 kişinin gözden kaçtığı anlaşılıyor (5).
Asıl hastalığı yayanlar da işte bunlar!
Gelelim neticeye
BİR: Tabii ki yapılabildiği kadar çok test yapılmalıdır ama herkese test yapılması da hiçbir ülkede (İzlanda’ da bile) mümkün değildir (maliyet, uygulama zorluğu).
İKİ: Ne kadar çok test yapılırsa o kadar çok virüs taşıyan yani virüs yayan kişi tespit edilmiş olacak ve bunların ve temaslılarının izole edilmeleriyle virüsün yayılma hızı “bir derece” azaltılabilecektir.
ÜÇ: Bu salgının, testlerle pozitif kişilerin belirlenmesi ve sadece bunlar ve temaslılarının izole edilerek durdurulması imkânsızdır, sadece bir miktar yavaşlatılabilir.
DÖRT: Test yapılmaya elbette devam edilmelidir, buna hiçbir itirazım yok. Epidemiyolojik değerlendirmeler için çok önemli veriler bu sayede elde edilebilir.
BEŞ: Test çeşitli sebeplerle “negatif” bulunabilir (yanlış negatiflik). Testin negatif olması o kişiyi virüse karşı bağışık kılmayacağı gibi ona toplumda serbestçe dolaşma izni de vermemelidir.
ALTI: Testi negatif olan da şikâyeti olmadığı için test yapılmayan da testi pozitif olan gibi davranmalıdır. Test yok diye “bik bik etmek” manasızdır.
YEDİ: Çoktan beridir tekrarlıyorum: Salgın etkin olarak ancak herkesin test pozitif olarak kabul edilip “buna göre davranılmasıyla” kontrol altına alınabilir.
Kaynaklar:
2. https://science.sciencemag.org/content/early/2020/03/13/science.abb3221
4. https://futurism.com/neoscope/half-coronavirus-carriers-no-symptoms
