Site icon Mutlu ve Sağlıklı

Gıda Alerjisi mi? Gıda İntoleransı mı? Nedirler ve Farkları

Mutlu ve Sağlıklı
Prof.Dr.Nezih Hekim Kürsüde konuşuyor

Gıda alerjisi ve gıda intoleransı vücudun gıdalara verdiği farklı tepkilerdir. Gıda alerjisi, bağışıklık sisteminin o gıdayı yabancı kabul edip ona karşı IgE tipinde antikorlar üreterek onu zararsız hale getirmeye çalışmasıdır. Gıda intoleransı ise mide ve bağırsak hücrelerinizin karşılaştığı gıda maddesinden fiziksel anlamda bir zarar görmesi ve artık daha fazla o gıdayı kabul edememesidir

Gıda alerjisi ne demektir?

Gıda alerjisi, yenilen ya da içilen bir gıdaya karşı verilen bir bağışık yanıttır.  Bir bireyin immun sistemi, diğer bireylerden farklı olarak, sürekli olarak yenilip içilen herhangi bir gıda maddesini yabancı bir saldırgan gibi algılayabilir ve onu yok etmek üzere IgE antikorlarını üretebilir. Bunu bağışıklık sisteminin yaptığı bir tür hata olarak düşünülebilirsiniz.

Gıda alerjisi nasıl başlar?

Bir bireyin kanında gıda maddelerine karşı kanda serbest olarak dolaşan IgE antikorların bulunması, o bireyde alerjiye bağlı şikayetlerin ortaya çıkacağı anlamına gelmez. Şikayetlerin ortaya çıkması için;

  1. Hastanın IgE antikorlarını oluşturduğu gıda maddesi ile tekrar karşılaşması,
  2. Bu gıda maddesine ait proteinlerin sindirim sistemi de dahil olmak üzere bütün dokularına dağılmış mast hücrelerinin yüzeyinde bekleyen IgE moleküllerine bağlanması,
  3. Bu bağlanma sonucunda da mast hücrelerinin histamin salgılaması gereklidir.

Histamin, bildiğiniz gibi mide ve bağırsaklarda ağrı, kramp, ishal gibi gıda alerjisine ait şikayetlerin ortaya çıkmasına neden olan bir moleküldür. Ancak histamin salgısı sadece gastrointestinal sisteme ait şikayetlerin ortaya çıkmasına değil, kaşıntı, döküntü, nefes darlığı gibi başka şikayetlerin de ortaya çıkmasına da neden olabilir.

Gıda alerjisine bağlı şikayetler nelerdir?

Gıda alerjine neden olan başlıca yiyecekler nelerdir?

Yer fıstığı, badem, ceviz, balık, midye, süt, yumurta, soya ürünleri ve buğday bilinen en kuvvetli allerjenlerdir.

Gıda Alerjisi ile ilgili daha önce yayınlanan yazılarımız ilginizi çekebilir

Gıda alerjisi nasıl teşhis edilir?

Cilt Alerji Testleri

Birinci adımda yapılması gereken test, cilt alerji testleridir. Prick test de denilen bu test  biyolojik bir test olduğundan doğruyu en iyi yansıtan testtir. Bu testin pozitif sonuç vermesi mast hücrelerinin yüzeyine bağlanmış gıdalar için spesifik IgE’lerin var olduğunu gösterir. Bu testin alternatifi kanda gıdalar için serbest olarak dolaşan spesifik IgE antikorlarının bakılmasıdır. Bu test, cilt alerji testlerine göre daha kolay bir testtir. Hastanın bir kliniğe gitmesi gerekmez. Kanın alınıp gönderilmesi yeterlidir. Ayrıca deri testleri çocuklar için zor bir testtir, hele hasta bebekse cilt cevapları yetersiz olabilir. Ayrıca antihistamin ya da kortizon kullanan hastalarda cilt testleri her zaman başarılı olmayabilir.

Eliminasyon Diyetleri

İkinci adımda yapılması gereken; cilt alerji testi ile, ya da kanda bakılan spesifik IgE testi ile saptanan gıdanın yenmeyerek, diyetten çıkarılması ve bunun sonucunda hastanın rahat edip etmediğinin kontrolüdür (elimination diets).

Buna, testlerle saptanan alerjik gıdaların, test amacı ile bilerek, çift-kör, plasebo kontrollü olarak bir defaya mahsus tekrar verilmesi eklenebilir. Hastada saptanan reaksiyon bu gıdanın hayat boyu yenmeyeceği anlamına gelecektir. Proteomic microarray, bazofil aktivasyon testi, RAST-inhibisyonu ve immunoblotting henüz araştırma düzeyinde olan teşhis metotlarıdır. Bu metotlar klinik uygulamaya girmemekle beraber ileride kullanılabilir yöntemlerdir. Atopi patch testleri ve gıda maddelerine karşı spesifik IgG’lerin bakılması bilim adamları tarafından ittifakla kabul edilmiş testler değildir. Sitotoksisite testleri, kinezyoloji,  elektrodermal testler (VEGA test), provokasyon/nötralizasyon testleri, iridoloji ve saç analizleri ise onaylanmamış geçersiz testlerdir.

Spesifik IgG4 Testleri Gıda Alerjisini Göstermez

ELISA ya da radyoallergosorbent testlerle kanda yapılan spesifik IgG4 testleri tıp mensubu olmayanlar tarafından gıda intoleransı adı altında pazarlanan bir testtir. Birçok hasta bu test sonuçlarına inanmakta ve bu sonuçlara göre beslenmeye çalışmaktadır. Yapılan bilimsel çalışmalarda, hastaların alerjik oldukları değil, sıklıkla tükettikleri gıda maddelerine karşı IgG4 antikorlarını ürettikleri görülmüştür*.

Bu test ile pozitif çıkan gıda maddeleri ve hastaların şikayetleri arasında pozitif bir ilişki bulunmamıştır*. Ayrıca IgG4’ün histamin salgılanmasına yol açıp açmadığı da tartışmalıdır*. IgG4 kompleman aktivasyonuna yol açmadığı için diğer antikorların etkilerini bloke eden tolerans yaratan blokan antikorlar olarak kabul edilmektedir. Bir çok bilimsel çalışma spesifik IgE’si pozitif çıkan ve gerçekten o gıda maddesine karşı alerjisi olan bireyleri desensitizasyon yolu ile tedavi ettikleri zaman o gıda maddesi için spesifik IgE miktarlarının azaldığını ve aynı gıda maddesi için spesifik IgG4 miktarının arttığını göstermiştir**. Yani bir hastada belirli bir gıda maddesi için spesifik IgG4 antikorlarının pozitif çıkması, o bireyin o gıda maddesi için alerjik olduğunu değil tam tersi o gıda maddesine karşı korunduğunu göstermektedir***.

*Stapel SO, Asero R, Ballmer-Weber BK, Knol EF, Strobel S, Vieths S, Kleine-Tebbe J (2008) Testing for IgG4 against foods is not recommended as a diagnostic tool: EAACI Task Force Report. Allergy 63:793–796

**Patriarca G, Nucera E, Roncallo C, Pollastrini E, Bartolozzi F, De Pasquale T, Buonomo A, Gasbarrini G, Di Campli C, Schiavino D (2003) Oral desensitizing treatment in food allergy: clinical and immunological results. Aliment Pharmacol Ther 17:459–465,

***Patriarca G, Nucera E, Pollastrini E, Roncallo C, Pasquale TD, Lombardo C, Pedone C, Gasbarrini G, Buonomo A, Schiavino D (2007) Oral specific desensitization in food-allergic children. Dig Dis Sci 52:1662–1672

Gıda alerjisinden nasıl korunulur?

Tabii bunun cevabını vermek için hekim olmaya gerek yoktur. İster hastanın günlük deneyimleri ile saptanmış olsun, isterse de laboratuar yöntemleri ile tespit edilmiş olsun, eğer alerjen bir gıda saptandı ise onu yememek ilk korunma yöntemidir.

Örneğin, kivi yiyor ve kiviye karşı alerjinizin olduğu ortaya çıkmışsa, kivi yemeyi bırakmak oldukça kolaydır. Ancak hazır bir gıda karışımı olan bir kek yiyorsunuz ve içerisine kurumuş meyveler kondu ise, bu durumda kekin içerisine kivinin konulup konmadığını bilemezsiniz. Bu nedenle içeriği etiketinde bildirilen güvenilir firmaların gıda maddeleri tüketilmelidir. Lokantaya gidildiğinde tüketici aşçıyı çağırıp sormaktan çekinmemeli. Koruyucu bir ilaç olarak sodyum kromolin kullanılmakta ise de, bu konuda yapılan kontrollü çalışmalar yetersizdir.

Gıda alerjisi nasıl tedavi edilir?

Gıda alerjilerinin tedavisi halen halledilmiş bir konu değildir. Antihistaminikler, kortikosteroidler ve anafilaksi geliştiğinde kullanılan adrenalin bu konuda sıklıkla başvurulan ilaçlardır. Desensitizasyon yüzde yüz başarılı olmasa da kullanılan başarılı yöntemlerden biridir. Bu yöntemde hastaya alerjisi olan gıda maddesi küçük dozlardan başlayarak dil altında eritebileceği bir tablet olarak verilir. Doz arttıkça IgE antikorları yerine koruyucu IgG4 sınıfından blokan antikorlar ortaya çıkar ve hasta artık bu gıda maddesi ile karşılaşsa bile alerjik reaksiyonlar göstermez.

Gıda İntoleransı Ne Demektir?

Gıda intoleransı, yenilen ya da içilen bir gıdaya karşı immun sistemin değil, sindirim sisteminin verdiği bir cevaptır. Gıda maddelerinin içerisinde o gıdayı oluşturan binlerce doğal madde ve bir miktar da dışarıdan eklenen gıda katkı maddeleri vardır. Bu maddeler bireyin sindirim sisteminde doğrudan doğruya irritasyona veya doku harabiyetine neden olabilir. Yani, bu gıdaları yiyen bireylerin sindirim sistemlerine ait dokular bu maddelerin herhangi birinden zarar görebilir. Sindirim sırasında parçalanan gıda maddelerinin parçalanma ürünleri dokulara zarar veren toksik maddelere dönüşebilir. Ya da tam tersi, gıda maddelerinin sindirim sırasında parçalanmaması da o molekülün birikmesine ve zarar vermesine yol açabilir. Örneğin laktoz intoleransı olan bireyler süt içtiğinde sütün bileşiminde bulunan  laktozu parçalayamaz ve sindirim sisteminde biriken laktoz, gaz, ağrı ve ishallere yol açar.

Her insanın gıdaları belirli miktarlarda tolere ettiğini iyi biliriz. Bir gıdanın tolere edilebildiği miktar demek, vücudun kabul edebildiği miktar demektir. Bu miktarın üzeri tolere edemediği yani o gıdaya karşı intoleransın geliştiği miktardır. Kimi insan üç zeytinyağlı dolmayı tolere ederken dördüncüsü onda gaz, mide bulantısı gibi mide bağırsak şikayetlerine yol açar, kimi ise yirmi zeytinyağlı dolmayı tolere edebilir.

Gıda İntoleransına Bağlı Şikayetler Nelerdir?

Gıda Alerji