Kanser

Telomer ve Kanser İlişkisi – Telomer Nedir? Telomer Kısalmasını Neler Tetikler?

Telomer kromozomların her iki ucunda da bulunan yapılardır. Genomumuzu yani tüm genetik bilgimizi parçalanmaya karşı korurlar. Bilindiği üzere vücudumuzun temel yapı taşları hücrelerdir. Vücut hücrelerimiz çoğalmak için mitoz bölünme adı verilen sistemi kullanırlar. Her bölünme esnasında hücrelere eşit miktarda genetik bilginin geçmesi ve aynı tipte iki hücrenin oluşması için DNA kopyalanır. Bu kopyalama esnasında kromozomların her iki ucunda bulunan telomerler kısalır. Bu doğal bir süreçtir ve telomer boylarının kısalması yaşlanmayla ilişkilendirilmiştir.Telomer

Telomerlerin boyu kritik noktaya geldiği zaman, hücrelerimiz mitoz bölünmeyi durdurur ve apoptozis adı verilen programlı hücre ölümü ile ortadan kalkarlar. Tüm bu bilgiler ışığında telomerler, hücrenin ömrünü belirleyen bir biyolojik saat gibi çalışırlar. Telomerlerin kısalması doğal bir süreç olmasına karşın kötü beslenme veya zararlı kimyasallara maruz kalmak bu süreci hızlandırır. Yapılarını incelediğimizde, uzun baz dizilerinden oluştuğunu görürüz. Bunları bir kitabın harfleri gibi düşünebiliriz. Her bölünmede bu harflerin silinmeye başladığını düşünürsek telomerlerin önemini daha iyi kavramış oluruz.

Peki telomerlerin uzunluğu artırılabilir mi? Bu sorunun cevabı telomeraz adı verilen enzimlerin aktivitesidir. Bu enzimler kitabın sonlarına yeni harfler ekler yani silinen kısımları onarırlar. Böylece hücre yaşlanmaktan kurtulmuş olur. Telomeraz enziminin aktivitesi embriyonik gelişimimizde çok fazladır daha sonra baskılanır ve inaktif hale gelir. Kanser hücrelerinin ölmek bilmeyen hücreler olarak adlandırılmasının bir nedeni de telomeraz enzimlerini yeniden aktif hale getirmeleridir.

Son yapılan araştırmalarda obezite ve sigara kullanımının telomerler de kısalmayı tetiklediği görülmüştür. Özellikle tütün kullanan kişilerin kan hücrelerinde telomerlerin kısalmasının daha fazla olduğu gözlemlenmiştir. Kadınlardaki beyaz kan hücrelerindeki telomerlerden her yıl 25.7-27.7 adet baz dizisinin silindiği bulunmuştur. Araştırmanın bir diğer ilginç yanı ise günlük bir paket sigaranın ekstra 5 baz dizisinin silinmesine neden olmasıdır. Böylece 40 yıl boyunca her gün bir paket sigara içen bir kişinin telomer kısalması yüzünden 7.4 sene daha ömrü azalmıştır.

Araştırmayı gerçekleştiren bilim adamlarına göre telomerlerin uzunluğu, sigaranın vücut üzerindeki etkisini incelemek için iyi bir biyobelirteç olarak kullanabilir ve her bireyin yaşlanma hızını ölçmekte yardımcı olabilir. Obezitenin telomerlerin kısalması üzerinde etkisi hücre içinde DNA’ya zarar veren bir takım maddelerin artmasıyla ilişkilendirilmiştir. Serbest oksijen radikalleri adı verilen bu maddeler hücre içinde stres yaratarak DNA hasarına ve telomer kısalmasına neden olurlar. Bu mekanizmayı kanıtlayan birçok araştırma mevcuttur. Obez kadınlardaki telomerler aynı yaş grubundaki diğer kadınlara göre daha kısa bulunmuştur. Telomerlerin kısalmasının obez kişiler üzerinde ortalama ömürden 8.8 yıllık bir kayba neden olduğu belirlenmiştir.

Telomer Kısalması Kanser oluşumunu Nasıl Tetikler?

Telomerlerin kısalmasının kanser oluşumunu tetiklediği birçok araştırma ile kanıtlanmıştır. Kısalmış telomerler genomda düzensizlik yaratır. Kitap örneğine dönecek olursak bakımsızlık kitabın harflerini zamanla silmeye başlar. Harflerin silinmesi kitabı anlamsız kılar. Aynı şekilde hücrelerde silinen genetik bilgileriyle normal fonksiyonları getiremez hale gelip, kontrolsüz çoğalmaya ve kanserleşmeye başlarlar. Bu yüzdendir ki kanser hücrelerinde telomerlerin boyutu oldukça kısa bulunmuştur. Kısa telomerlere sahip kişilerin yüksek oranda akciğer, karaciğer, gastrointestinal, baş ve boyun kanserlerine yakalanma riskine sahip olduğu rapor edilmiştir.

Bu yazılarımız ilginizi çekebilir:


Kaynak:

https://www.drozdogan.com/yazi-dizisi-telomer-ve-kanser-iliskisi-1-telomer-nedir-sigara-kullanimi-ve-obezite-telomer-kisalmasini-tetikler-mi/

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu